Атынаег

АТЫНӔГ

Ирон адаеммае ис ахаем ныхас: «Атынаеджы фаеззаеджы дуар байгом ваеййы». Уымае гаесгае баераегбоны фаеззыгон цикл даер райдайы Атынаеджы стырбонаей. Хонынц ма йае аендаер номаей даер: Цыргъисаен (дыгуронау Циргъесаен), Захъаргомы ма йае хонынц Халывиаен — Халмаевналаен, Куырттаты комы — Хо-рыбон.
Атынаеджы фаестае-иу райдыдтой хос каердын. Ирон адаемы аембарынады Атынаег ауагъта тынг арф уидаегтае, уыдон аей нымайынц аермаест баераегбоныл нае, фаелае хосгаердаены рай-дайаен афоныл даер. Атынаегаей раздаер ирон лаег хос каердынмае нае цыдис, Цыргъисаен даер аей уымаен хонынц. Атынаеджы раестаеджы-иу хъаеуы аераембырд сты аемае-иу аскъуыддзаг код-той, хос каердын афон ныллаеууыд аеви нае, уый. Ӕрмаест ахаем уынаффаейы фаестае цыдысты адаем хос каердынмае. Ам-иу ба-
уынаффае кодтой: Атынаегаей раздаер чидаериддаер йае къухмае цаеваег райса, уый цыргъисаены бардуаджы азар басудздзаен, уый аххос уыдзаен хос каердыны раестаеджы аевзаер боныхъаед (даергъваетин къаевдатае). Адаемы уырнынадмае гаесгае, ахаем лаеджы бафхаерыны тыххаей-иу уаеларвон тыхтае, аермаест уыцы лаеджы хосгаерстаен чи ратых кодтаид, ахаем хицаен боныхъаед рауагътой, аемае-иу йае хос фесаефтис2. Гъе уымае гаесгае хаеххон адаем тынг хъахъхъаедтой хосгаердаены райдайаен афон. Каед-иу уаеддаер исчи фехаелдта нысангонд аегъдаеуттае аемае-иу Атынаегаей раздаер хос каердын райдыдта, уаед-иу ыл хъаеу-дзырд бакодтой аемае-иу аей фаеивар кодтой дыууае галаей. Ацы галты-иу хъаеуаен радта бардуаегтаен нывонды аемае адаемаей та хатыр курыны хуызы. Бардуаегтаем-иу куывтой, хос каердыны раестаеджы хорз боныхъаед скаенын аемае зад уыгаердаенты тыххаей3. Хосгаердаены фыццаг бон-иу хосдзаутае уыгаердаенмае ахастой кувинаегтае аемае-иу уыгаердаены каерон скуывтой: «Хуы-цау, амондджын боны чи ацыдис хос каердынмае, мах даер уый аембал бакаен, хаерзаебоны райдайаен фаеуаед. Хуыцау, аевзаер цаестаей нае бахиз!» Уый фаестае-иу куваег уыгаердаены фаейнаердаем атутае кодта, дардыл-иу айста йае цаеваег аемае-иу райдыдта каердын, иннае хосдзаеуттае даер-иу йае фаедыл алаеу-уыдысты, гъе афтае-иу райдыдтой хосгаердаентае4.
Хосгаердаенимае баст фаетк аемае аегъдаеуттае хаехбаесты тынгдаер хъахъхъаедтой, уымаен аемае уым сае цард фосаей уыдис. Хосгаердаены райдайаен бон саем кад аемае цыты боныл нымад уыдис. Йае къухмае-иу цаеваег райсынхъом чи фаецис (аевзонг лаеппу), уый даер-иу хосдзауыл нымадтой. Дыгургомы алы хъаеуаен даер уыдис йаехи хосгаердаены аемае хуымгаердаены бар-дуаг. Заегъаем, Уаехъаецы хъаеуаен уый хуынд Узунаег, Задалескаен
— Задалескы Нана, Хаенаезаен — Хаенаези Уацелла, Дзинагъайаен
— Гулаери Габона, Ацонагайаен — Хоска аемае а. д. Ацы бар-дуаегтае уыцы иу раестаеджы нымад цыдысты боныхъаеды бар-дуаегтыл даер53.
Атынаеджы баераегбон зыдтой Уаелладжыры комы, Куыртта-ты комы, таегъатаем, Къуыдаргомы. Фаелае йае иууыл тынгдаер зыдтой аемае зонынц ныртаеккае даер Дзомагъ аемае Рукъгомы. Атынаеджы номыл Ручъы ис куваендон даер — Хисты дзуар, Дзомагъы та — Атынаеджы къуыпп. Атынаег араезтой хуыцау-боны, йае фаестае дыццаеджы та-иу хосгаердынмае бавнаелдтой. Дыгургомы та-иу хос каердынмае аемае хуым каердынмае бав-
наелдтой къуырисаеры6. Хевсуртае та стырбон араезтой сабат каенае хуыцаубоны, хос каердынмае та-иу бавнаелдтой аертыц-цаеджы7.
Хосдзаутае-иу бакуыстой, уыйфаестае-иу аерыздаехтысты сае хаедзаерттаем аемае та-иу минасы фынгыл аербадтысты. Боныгъаед аевзаер куы уыдаид, уаеддаер-иу хосгаердаены райдайаены фыц-цаг бон аегъдаумае гаесгае иу цъус уаеддаер хъуамае ракарстаик-кой.
Этнографион аермаеджытае куыд аевдисынц, уымае гаесгае раджы заманты Дыгургомы цаерджытае хосгаердаены райдайае-ны фыццаг бонмае хаелттае аеппарынаей аевзаерстой Фыццаг хос-дзау8. Уый хъуамае сбаераег кодтаид, уыгаердаенты каердаег каердынаен сбаеззыд аеви наема. Фыццаг хосдзау хъуамае иннае хосдзаутаей раздаер аерхастаид фыццаг аертае уисы, стаей-иу йае фаестае иннае хосдзаутае даер райдыдтой каердын.
Термин Атынаег-ы этимологийы тыххаей зонады ис хицаен хъуыдытае. Профессор Ӕлборты Барысби йае баетты гуыр-дзиаг Атенгеноба-имае (хевсуртаем) аемае абхазаг Этных-имае, ома ирон Атынаег равзаерд ацы дыууае дзырдаей9. Фаелае уый раст нае уыдзаен. Ӕваеццаегаен, термин Атынаег-ы этимологийаен ирон аевзаджы фаелгаетты наей равзараен. Абайты Васо ацы дзырд баетты чырыстон дины агъоммаейы бардуаг Афиногены номимае10. Дызаердыггаг наеу иу ахаем хъуыддаг: Кавказы, ца-лынмае ацы рагон бардуаджы ном нае апарахат, уаедмае кавка-заг адаемтаем уыдис зайаегойты культ, ирон адаемаей дарддаер Атынаеджы хуызаен стырбон араезтой адыгейаегтае, маехъаел, дагъыстаны адаемтае, хъаераесе, балхъар, хевсуртае аемае ноджы аендаер адаемтае. Уыдонмае даер ацы стырбонаен ис ирон Аты-наеджы хуызаен динон нысан аемае функци, каенгае даер аей код-той иу раестаеджы. Ацы хабар та дзуры, стырбон иумаейаг кав-казаг каей у, каенае та йын Кавказы адаемтаем аемхуызон миниу-джытае каей ис, уыцы адаемтаен сае динон традицитае даер цаесдаербаерцаей аемхуызон каей сты, ууыл. Атынаег ираеттаем аендаер аемае аендаер наемттаей каей у зындгонд, уымае гаесгае заегъаен ис: ирон адаеммае раджы заманты термин Атынаег ца-лынмае тынг нае апарахат се 'хсаен, уаедмае уыдаид зайаегойты культ (бардуаг) Цыргъисаен. Сае динон функци даер Атынаег аемае Цыргъисаенаен у иухуызон.
Атынаеджы аербалаеуд нысан кодта канд хосгаердаены афон нае, фаелае хуымгаердаены афоны аербаввахс даер. Ацы хабараен
ма аевдисаен у, Атынаеджы ма Хорыбон даер каей хуыдтой, уый. Хуымгаердаен ирон адаемы хаедзарадон царды уыд тынг баернон аемае ахсджиаг афон. Уымаен аемае заеххы куыст уаеззау куыст у. Адаем-иу сае хуымты раестмае саевзаерын каеныныл, уыдон карз аервон фаезындтаей бахизыныл бирае тых аемае хъару хардз кодтой. Иумаейаг фаеллойае бардуаегты номыл кодтой баеркад-джын куывдтае. Ӕмае тыллаег аефснайын афон хортае аемае хал-сар аевыдаей сае къухы куынае бафтыдаиккой, уаед сае афаедзы фыдаебон аемае сае бирае хаердзтае дзаегъаелы саефт кодтой.

Уважаемый посетитель, Вы зашли на сайт как незарегистрированный пользователь.
Мы рекомендуем Вам зарегистрироваться либо войти на сайт под своим именем.
12 августа 2013 22:58
Атынаег ваеййы июлы каеройнаг Хуыцаубоны. Уае къаелиндар гуырдзыйаегтае сараезтой?

Информация

Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.

 

хлеб

 

 

Экстренные службы

  • 112 – МЧС РЮО
  • 101 – Пожарная служба
  • 102 – Милиция
  • 103 – Скорая мед. помощь
  • 104 – Аварийная служба газа
  • 8098595 – Водоканал
  • 806 5030 – Защита прав потребителей
  • 805 47 71 – Вывоз строительного и бытового мусора

Цитаты

Иногда хватает мгновения, чтобы забыть жизнь, а иногда не хватает жизни, чтобы забыть мгновение. Джим Моррисон
***
Каждый живет, как хочет, и расплачивается за это сам. Дориан Грей
***
Сильные люди не любят свидетелей своей слабости. Маргарет Митчелл
***
У людей теперь нет времени друг для друга. Кларисса Маклеллан
***
Хорошие друзья, хорошие книги и спящая совесть – вот идеальная жизнь. Марк Твен

Все комментарии

 

камеры

Объявления

Продается животноводческая Ферма в с.Рындзы хъау (Ожора) Знаурского района РЮО, прилегающая территория 23га, подробности по т.89298056949
***

Услуги по заправке картриджей и ремонту принтеров . Быстро недорого с гарантией!
10 лет качественной работы! Так же продаются Б/У принтеры в хорошем состоянии, фирмы: Canon, Samsung , HP и Xerox. Телефон для справок +7 929 804 44 74, спросить Колю

***
***

Радио ОНЛАЙН!

Радио ОНЛАЙН!